Bij de term "Oude Pekela" moet ik direct denken aan de verhalen uit mijn jeugd, over een voor mij onbekend dorp waar massaal kindermisbruik zou plaatsvinden. Meer dan dat... zat er niet in mijn vat van kennis... Een nare smaak is het enige wat de term in me losmaakt, maar concreet erover vertellen kan ik niet. Dus was het tijd om mezelf maar eens te verdiepen in dit stukje geruchtmakende Nederlandse geschiedenis.
Toets de plaatsnaam in combinatie met "misbruik" in op je favoriete zoekmachine, en al snel popt een boek op van Benjamin Rossen, Zedenangst - Het verhaal van Oude Pekela. Praktisch omdat het boek in PDF vorm zowel hier als hier in z'n geheel te lezen is, en daar hou ik van!
| ISBN10 | 9026510055 |
| ISBN13 | 9789026510052 |
De kaft van het boek geeft de volgende beschrijving:
"Zedenangst is de angst voor het verlies van de goede zeden. Het is vaak een latente angst die geactiveerd wordt wanneer men meent afwijkend gedrag te ontdekken. De waarneming en het denken worden vervormd waardoor nuchtere overwegingen niet meer mogelijk zijn. Geruchten en vermoedens verspreiden zich ongecontroleerd, mede als gevolg van de berichtgeving in de media. Het gevolg is massahysterie.
Dit boek is geschreven naar aanleiding van de vermeende ontucht in Oude Pekela met tientallen kinderen. Aan de hand van berichtgeving tijdens de affaire en interviews die achteraf met betrokkenen zijn gehouden, reconstrueert de auteur de golven van zedenangst die ruim een jaar aanhielden. Een heldere analyse van een massapsychologisch verschijnsel.
Drs. B. Rossen studeerde aan de University of Western Australia. Hij behaalde aldaar de volgende academische graden: Bachelor of Arts (psychologie), Bachelor of Science (human biology) en een graduate diploma (education). In Nederland studeerde hij af in massapsychologie aan de Faculteit der Politieke en Sociaal-Culturele Wetenschappen van de Universiteit van Amsterdam"
Gezien mijn beperkte kennis van deze zaak vielen mij een aantal zaken op in deze korte omschrijving:
nuchtere overwegingen niet meer mogelijk (...) massahysterie (...) vermeende ontucht
Is die nare smaak welke de naam Oude Pekela in me losmaakt dan misplaats? Ben ik als kind beïnvloed door de morbide berichten, wat achteraf ongepast blijkt? Ik kan u vertellen dat ik dit boek voor het slapen gaan, zo direct, digitaal ga openslaan. Ik deel dit boek op voorhand met u omdat u het wellicht ook mee wilt nemen voor uw algemene ontwikkeling. Maar voordat ik u vandaag weer ga verlaten nog wat extra's: Een recensie op Bol.com en een aantal artikelen waaruit blijkt dat de scepsis die het boek vertoont best wel eens hetgeen kan zijn wat volledig misplaatst is.
Mocht u meer artikelen, boeken, websites, documentaires of wat dan ook weten, dan heb ik graag dat u dit met me deelt. Alvast dank hiervoor.
Voordat ik een aantal gehele artikelen hieronder zal plaatsen, eerst nog een 17 pagina's tellend PDF document van Tjalling Beetstra, een scepticus in de lijn van Rossen. Omdat het slechts een link is, plaats ik het hier prominent bovenaan, zodat dit niet aan uw aandacht ontsnapt. Later nog een artikel van zijn hand. En onderaan een scherpe veroordeling van de scepsis van de hand van Belgisch onderzoeker Pyck, die stelt dat er wel degelijk misbruik in Oude Pekela heeft plaatsgevonden!
Naar aanleiding van de uitspraken van Beetstra morgen en overmorgen (minimaal) nog meer leesvoer en materiaal voor "op de buis", waarvan u stijl achterover zult slaan... Nu Beetstra:
Naar aanleiding van de uitspraken van Beetstra morgen en overmorgen (minimaal) nog meer leesvoer en materiaal voor "op de buis", waarvan u stijl achterover zult slaan... Nu Beetstra:
----------------
"Rossen studeerde onlangs af in de massapsychologie op de gelijknamige doctoraalscriptie. Hij analyseert het zedenschandaal in Oude Pekela dat de media ruim een jaar in de ban hield. Centraal staat het begrip zedenangst, omschreven als de angst voor een zelden tastbare bedreiging van de bestaanszekerheden. Aan de hand van enerzijds de berichtgeving in de media en interviews met betrokkenen en anderzijds de 'moral panic' theorie van Stanley Cohen stelt hij dat er sprake is geweest van massahysterie. Er is immers, ondanks heropening van het politieonderzoek, nooit enig bewijs geleverd dat tientallen kinderen seksueel misbruikt zouden zijn voor de vervaardiging van kinderpornografie. Rossen spreidt in zijn betoog een zelfde soort morele verontwaardiging ten toon als die hij bewoners van Oude Pekela en onderzoekers verwijt, alleen dit keer gericht op de 'heksenvervolgers' en 'incestspeurders' die elk kontakt tussen kinderen en volwassenen als misbruik bestempelen. Deze toon doet afbreuk aan de objectiviteit van de getrokken conclusies.
(NBD|Biblion recensie, Drs. Joel Staffeleu.) "
----------------
"Destijds geloofde niemand dat het kon: het misbruik van vele kinderen op klaarlichte dag 12/11/11
Toen Robert M. bekende dat hij in kinderdagcentrum ‘t Hofnarrretje meer dan tachtig kinderen had misbruikt, was heel Nederland in shock. Hoe anders was dat vijfentwintig jaar geleden. Toen het NOS Journaal, meldde dat in Oude Pekela tientallen kinderen door kinderlokkers zouden zijn meegenomen, werden de betrokkenen al snel voor gek versleten. Zoiets kon gewoon niet waar zijn. In haar deze week verschenen boek gaat Margalith Kleijwegt terug naar Oude Pekela. Wat is de nasleep van de affaire geweest? En hoe kijken zij naar Robert M.?
Hieronder een fragment uit het boek, waarvan het eerste exemplaar overhandigd werd aan burgemeester Eberhard van der Laan. Deze week verschijnt in Vrij Nederland een uitgebreide voorpublicatie en een mediagidsfilter over Aernout Mik, de kunstenaar voor wie de affaire een inspiratiebron is geweest. En hier verloten wij 25 exemplaren van het boek.
Hieronder een fragment uit het boek, waarvan het eerste exemplaar overhandigd werd aan burgemeester Eberhard van der Laan. Deze week verschijnt in Vrij Nederland een uitgebreide voorpublicatie en een mediagidsfilter over Aernout Mik, de kunstenaar voor wie de affaire een inspiratiebron is geweest. En hier verloten wij 25 exemplaren van het boek.
De Oude Pekela affaire: was er toch een clown?
Door Margalith Kleijwegt
In december 2010 keek ik naar de persconferentie over de aanhouding van Robert M., de man uit Riga die zich als oppas en crèchemedewerker zou hebben vergrepen aan meer dan tachtig kinderen. Ik moest denken aan de ouders die vijfentwintig jaar geleden bij de zaak in Oude Pekela betrokken waren. Hoe zouden zij tegen dit dramatische nieuws in Amsterdam aankijken? Gaf het ze behalve de pijnlijke herkenning ook een triomfantelijk gevoel? Toen werden ze niet geloofd en nu, zoveel jaar later, was overtuigend bewezen dat seksueel misbruik van tientallen kinderen op klaarlichte dag wel degelijk kon gebeuren.
In het voorjaar van 1987 werd Oude Pekela wereldnieuws nadat de politie naar buiten had gebracht dat in het kleine dorp tientallen jonge tot zeer jonge kinderen waren gehoord in verband met een zedenzaak.
Steeds meer kinderen beweerden in de daaropvolgende dagen dat hen iets was overkomen. Ze waren meegenomen naar verschillende panden in en rond Oude Pekela. Sommigen hadden aan onschuldige verkleedspelletjes meegedaan, anderen moesten piemels wassen of eraan likken. De kinderen spraken ook over sadistische spelletjes die op foto en film waren vastgelegd. Het schokkende nieuws ging als een lopend vuurtje rond. De zaak werd niet ingedamd zoals nu waarschijnlijk zou gebeuren, het was een olievlek die zich in hoog tempo verspreidde. Binnen een week liep het aantal aangiften van ontucht op tot tweeënvijftig, en daar bleef het niet bij.
De waarheid over wat er in die maanden precies gebeurde was al snel niet meer te achterhalen. En de zaak is ook nooit opgelost.
Had er een clown door het dorp gelopen? Nee, zei de een. Ja, zei de ander. Weer iemand anders had hem hoogstpersoonlijk bij de visboer zien staan. Vanwege dat beeld van een clown die onschuldige kindertjes meelokt, werd de affaire in Oude Pekela de 'clownsaffaire' genoemd. Bij de Nederlandse bevolking heerste ongeloof en verbijstering over wat er in Oude Pekela gebeurd zou zijn. Het ontbreken van daders leidde in de weken die volgden tot de hypothese van massahysterie. Het getouwtrek begon. De politie kon niets zonder bewijsbare feiten. Professor Mik, een psychiater die na vijf weken werd ingeschakeld, wist als enige deskundige zeker dat wat een deel van de kinderen vertelden waar was.
Een langer fragment verschijnt deze week in Vrij Nederland."
Door Margalith Kleijwegt
In december 2010 keek ik naar de persconferentie over de aanhouding van Robert M., de man uit Riga die zich als oppas en crèchemedewerker zou hebben vergrepen aan meer dan tachtig kinderen. Ik moest denken aan de ouders die vijfentwintig jaar geleden bij de zaak in Oude Pekela betrokken waren. Hoe zouden zij tegen dit dramatische nieuws in Amsterdam aankijken? Gaf het ze behalve de pijnlijke herkenning ook een triomfantelijk gevoel? Toen werden ze niet geloofd en nu, zoveel jaar later, was overtuigend bewezen dat seksueel misbruik van tientallen kinderen op klaarlichte dag wel degelijk kon gebeuren.
In het voorjaar van 1987 werd Oude Pekela wereldnieuws nadat de politie naar buiten had gebracht dat in het kleine dorp tientallen jonge tot zeer jonge kinderen waren gehoord in verband met een zedenzaak.
Steeds meer kinderen beweerden in de daaropvolgende dagen dat hen iets was overkomen. Ze waren meegenomen naar verschillende panden in en rond Oude Pekela. Sommigen hadden aan onschuldige verkleedspelletjes meegedaan, anderen moesten piemels wassen of eraan likken. De kinderen spraken ook over sadistische spelletjes die op foto en film waren vastgelegd. Het schokkende nieuws ging als een lopend vuurtje rond. De zaak werd niet ingedamd zoals nu waarschijnlijk zou gebeuren, het was een olievlek die zich in hoog tempo verspreidde. Binnen een week liep het aantal aangiften van ontucht op tot tweeënvijftig, en daar bleef het niet bij.
De waarheid over wat er in die maanden precies gebeurde was al snel niet meer te achterhalen. En de zaak is ook nooit opgelost.
Had er een clown door het dorp gelopen? Nee, zei de een. Ja, zei de ander. Weer iemand anders had hem hoogstpersoonlijk bij de visboer zien staan. Vanwege dat beeld van een clown die onschuldige kindertjes meelokt, werd de affaire in Oude Pekela de 'clownsaffaire' genoemd. Bij de Nederlandse bevolking heerste ongeloof en verbijstering over wat er in Oude Pekela gebeurd zou zijn. Het ontbreken van daders leidde in de weken die volgden tot de hypothese van massahysterie. Het getouwtrek begon. De politie kon niets zonder bewijsbare feiten. Professor Mik, een psychiater die na vijf weken werd ingeschakeld, wist als enige deskundige zeker dat wat een deel van de kinderen vertelden waar was.
Een langer fragment verschijnt deze week in Vrij Nederland."
----------------
"Interview met Margalith Kleijwegt 12/11/11
Margalith Kleijwegt ging terug naar Oude Pekela, waar zij 25 jaar geleden onderzoek deed naar de 'clownsaffaire', een zedenzaak met tientallen kinderen.'Huilende kinderen, doodongelukkige ouders. Hadden zij maar capabele mensen gehad die voor hun zaak stonden.'
Dagenlang verbleef ze voorjaar 1987 in de vroegere veenkolonie om met alle betrokkenen te praten over de eerste grote zedenzaak waarmee Nederland te maken kreeg. Ze schreef er een bijlage over voor Vrij Nederland. Tientallen jonge tot zeer jonge kinderen zouden zijn misbruikt. Het begon met een angstig jongetje dat in bed plaste en zijn ouders vertelde dat iemand iets in zijn billen had gestoken. Zijn ouders zagen bloed bij zijn anus en gingen naar de politie.
In de dagen daarna vertelden steeds meer kinderen dat ze waren meegenomen, aan verkleedspelletjes hadden meegedaan, aan piemels of borsten hadden moeten likken. Een clown zou een hoofdrol spelen als kinderlokker. De affaire breidde zich als een olievlek uit en ineens stond de hele wereld op de stoep van het dorp. Niemand was daarop voorbereid. De onzekerheid bij de ouders was groot.
De zaak rond Robert M. is voor Kleijwegt de directe aanleiding terug te gaan naar Oude Pekela. Het oogt nog even idyllisch, maar net als toen bedriegt de schijn. De pijn en frustratie zijn nooit gestopt. De kinderen van toen praten er niet meer over, waren vermoedelijk nog te klein om zich alles te herinneren. De ouders doen er liever het zwijgen toe. Kleijwegts rondgang, beschreven in haar boekje Terug naar Oude Pekela, toont slachtoffers, opvallend vaak zijn zij de hoofdrolspelers van toen.
Kleijwegt: 'Toen ik besloot terug te gaan, realiseerde ik me dat ik niet moest proberen de zaak op te lossen, hoe onbedwingbaar die hoop in het begin ook was. Maar het was niet reëel. Ook als mensen na 25 jaar besluiten wel te praten, weet je nog niet zeker of ze nu wel de waarheid vertellen. Bovendien was ik erg onder de indruk van het feit dat de impact van het gebeurde ook na al die jaren nog zo groot was.'
Kleijwegt voerde destijds gesprekken met 21 ouderparen. Sommigen zocht ze weer op, zoals Aly en Hennie Hemmes. Aardig, gastvrij, nog steeds even nuchter als toen. Nu zijn ze oma en opa. Hennie is in de politiek gegaan en werd wethouder voor de SP. Hun twee jongens zijn volwassen mannen. Ze praten niet met anderen over wat hen is overkomen. Toen wilde Hennie maar één ding: gerechtigheid. Dat er nooit een dader werd gepakt, heeft hij leren accepteren. Maar dat hij niet werd begrepen, dat heeft het meest en het langst pijn gedaan.
Kleijwegt: 'Hadden zij maar mensen gehad die voor hun zaak stonden. Capabele mensen, zoals je die nu in Amsterdam ziet. Het is belangrijk dat de ouders kalm blijven, maar dat deden ze niet. Niemand hielp ze, niemand nam de leiding. De burgemeester had geen idee, de politie had geen idee, de hoofdofficier van justitie niet. Niemand wist raad met de situatie, waardoor de zaak volledig kon ontsporen.
'Bij 't Hofnarretje hield de gemeente er nog even rekening mee dat er sprake kon zijn van fantasie, daar hadden ze een scenario voor. In Oude Pekela was er helemaal niets. Ik ben met huisartsen op pad geweest naar gezinnen. Ik heb zelf gezien hoe ze eraan toe waren. Huilende kinderen, doodongelukkige ouders. Vreselijke dingen. Heel veel verdriet. Ik weet niet of het klopt dat er kinderen zijn misbruikt, maar ik heb nooit het gevoel gehad dat ik met hysterici te maken had. Nooit. En nog altijd kan ik geïrriteerd raken als buitenstaanders zeggen: ah, die stomme clownsaffaire. Onzin! Het is niet waar, het is onrechtvaardig tegenover die ouders. Dat vind ik nog. '
Er was een populair artsenechtpaar: Fred en Ietje Jonker. De twee trokken de affaire naar zich toe en gaandeweg radicaliseerden ze. 'Ze dempten niet en dat had wel gemoeten. Je moet afstand bewaren. Je moet dimmen, mensen bij de lurven durven pakken en zeggen: nu rustig jij', zegt Kleijwegt. De twee raakten vervreemd van de andere huisartsen, ze publiceerden hun bevindingen en dat alles zette kwaad bloed in het dorp. Ze verhuisden naar Groningen vanwege de studie van hun kinderen. Later pleegde Fred Jonker zelfmoord. De opkomst bij de begrafenis was enorm. Kleijwegt: 'Ik schrok me te pletter toen ik het hoorde. Ik zag dat ze accelereerden, maar iemand met vijf prachtige kinderen die zich van het leven berooft. Het kan zijn dat hij moeilijk leefde. Die hele affaire zal hem niet hebben geholpen. Het ligt allemaal heel gevoelig.'
De burgemeester van toen leeft teruggetrokken, geeft nooit thuis en wil niet meer aan de zaak worden herinnerd. Bij de politie wijten ze de fouten van destijds aan de Rijkspolitie waaronder Oude Pekela viel, niet bepaald keurtroepen. Hoofdofficier van Justitie Hans Blok zocht destijds zijn toevlucht tot een psychiater om de boel te ontzenuwen. Hij vond hem in de persoon van Gerrit Mik, een gepensioneerde psychiater met een grote staat van dienst. Hij is misschien wel het grootste slachtoffer van Oude Pekela, suggereert Kleijwegt. Hij is er dood aan gegaan, zeggen zijn kinderen letterlijk.
Mik moest opereren in een vreemd krachtenveld. Nederland van 1987 en 2011 liggen hemelsbreed uiteen wat betreft pedofilie. De pedofiel van nu is een paria, toen werd er een lans voor hem gebroken. Mik was zelf enige tijd Kamerlid voor D66 en Den Haag debatteerde toen over het toestaan van seks van volwassenen met 12-jarigen. Allemaal weg van het moralisme en de bedomptheid.
Mik ontzenuwde Oude Pekela niet, zoals sommigen hadden gehoopt. Hij bevestigde dat er wel degelijk iets was gebeurd, ook al bracht hij het aantal misbruikte kinderen terug tot aanzienlijk kleinere proporties. Kleijwegt: 'De ouders hadden steun nodig en dat begreep hij en die gaf hij. Hij wilde dat ze verder gingen met hun leven.'
Mik nam afstand van pogingen seks met minderjarigen normaal te vinden. Na een interview in de Volkskrant viel de hele wereld over hem heen. De PvdA'er Hein Roethof maakte hem uit voor moraalridder. Roethof deed zijn uitspraak op de eerste lustrumviering van de pedofielenverening Martijn. 'Dat zou nu ondenkbaar zijn, ondenkbaar. Er zijn vreselijke artikelen over Mik geschreven. Iedereen heeft hem de grond in getrapt en niet zo'n beetje ook. Hij vocht niet terug. Hij bleef in de zaak hangen, wilde zijn gelijk halen.'
Iedereen heeft geleerd van Oude Pekela, denkt Kleijwegt. 'Het allerbelangrijkste is dat je mensen serieus neemt, dat je hun kwetsuren, hun angsten en twijfels ziet. Waarom er toen zo hard is geschreeuwd, ik weet het niet. Gevoelens die te maken hebben met veiligheid en seks met kinderen, die gaan zo diep, die appelleren aan eigen angsten. Waarom zou er anders zo giftig, zo haatdragend en zo meedogenloos zijn gereageerd als toen gebeurde? Oude Pekela werd weggezet als bedompt. De bewoners voelden zich belachelijk gemaakt. '
Oude Pekela kreeg nooit een dader, zoals Robert M. Er zijn nooit foto's of films opgedoken. Kleijwegt noemt de afhandeling van de Amsterdamse zedenzaak tot nog toe een schoolvoorbeeld van hoe het moet, inclusief de terughoudendheid van de pers. Toen ging Der Spiegel met de geldbuidel rond voor foto's, nu wordt er niet gewroet in persoonlijke gegevens en laten journalisten soms beschrijvingen van schanddaden bewust achterwege. Kleijwegt: 'Er heerst een serene rust onder de journalisten, merkte ik laatst op de rechtbank. Maar is het je plicht als journalist om rekening te houden met de ouders? Gedeeltelijk wel, maar wat er is gebeurd, is shit maar het is niet de schuld van de pers, dat is de schuld van Robert M.'
Margalith Kleijwegt: Terug naar Oude Pekela.
Balans; 77 pagina's; € 6,95.
ISBN 978 94 600 3376 6 ."
----------------
"Hype en hysterie in Oude Pekela
Gepubliceerd in NRC Handelsblad op 15 november.
Vorige week verscheen het boekje ‘Terug naar Oude Pekela’ van Vrij Nederland journaliste Margalith Kleijwegt. Naar aanleiding van de Amsterdamse zedenzaak besloot ze opnieuw onderzoek te doen in het dorp waar ze bijna 25 jaar geleden verslag deed van de Oude Pekela affaire, waarbij vele tientallen kinderen door als clowns verklede kinderlokkers zouden zijn misbruikt. In diverse interviews vertelde ze vorige week wat ze dacht toen ze eind vorig jaar de beelden op tv zag van de zaak Robert M.: ‘Zie je wel, het kan wél.’ Het bestaat dus wel, grootschalig misbruik, maar ‘de ouders van Oude Pekela werden in die tijd meteen voor hysterische idioten uitgemaakt.’ Hoewel ze niet met nieuw bewijsmateriaal komt, is ze er nog steeds van overtuigd dat er in Oude Pekela wel degelijk op grote schaal seksueel misbruik heeft plaatsgevonden, alleen dan ‘niet met tachtig kinderen, misschien met twintig, al heeft de Amsterdamse zedenzaak duidelijk gemaakt dat alles kan.’
De zaak Robert M. bewijst inderdaad dat het kan, maar dat zegt natuurlijk helemaal niets over Oude Pekela in 1987. Het grote verschil is natuurlijk dat er in Oude Pekela geen spoor van bewijs is gevonden voor enige vorm van seksueel misbruik door onbekende daders, ondanks langdurig recherche onderzoek en honderden getuigenverhoren. Vast staat dat het klein begon met één onbewezen melding van ontucht. Het misbruik nam vervolgens mythische proporties aan met bijna honderd slachtoffertjes. Ze zouden zijn ontvoerd door de beruchte clowns die kinderen zouden misbruiken voor de porno-industrie. De verhalen werden steeds extremer. Op het laatst was er zelfs sprake van satanische rituelen.
Door het recherchewerk, de informatiebijeenkomsten, het onderzoek (op eigen houtje) van het artsenechtpaar Jonker, de opgewonden verhalen in de media en de bezorgde ouders die hun kinderen ondervroegen, gingen steeds gruwelijker verhalen rondzingen. Steeds meer kinderen raakten ervan overtuigd dat ‘ze ook mee waren geweest’, zoals dat werd genoemd. Deze verhalen waren zo hardnekkig dat zelfs psychiater Gerrit Mik die tientallen kinderen uitgebreid ondervroeg er zelf in ging geloven.
Vorige week verscheen het boekje ‘Terug naar Oude Pekela’ van Vrij Nederland journaliste Margalith Kleijwegt. Naar aanleiding van de Amsterdamse zedenzaak besloot ze opnieuw onderzoek te doen in het dorp waar ze bijna 25 jaar geleden verslag deed van de Oude Pekela affaire, waarbij vele tientallen kinderen door als clowns verklede kinderlokkers zouden zijn misbruikt. In diverse interviews vertelde ze vorige week wat ze dacht toen ze eind vorig jaar de beelden op tv zag van de zaak Robert M.: ‘Zie je wel, het kan wél.’ Het bestaat dus wel, grootschalig misbruik, maar ‘de ouders van Oude Pekela werden in die tijd meteen voor hysterische idioten uitgemaakt.’ Hoewel ze niet met nieuw bewijsmateriaal komt, is ze er nog steeds van overtuigd dat er in Oude Pekela wel degelijk op grote schaal seksueel misbruik heeft plaatsgevonden, alleen dan ‘niet met tachtig kinderen, misschien met twintig, al heeft de Amsterdamse zedenzaak duidelijk gemaakt dat alles kan.’
De zaak Robert M. bewijst inderdaad dat het kan, maar dat zegt natuurlijk helemaal niets over Oude Pekela in 1987. Het grote verschil is natuurlijk dat er in Oude Pekela geen spoor van bewijs is gevonden voor enige vorm van seksueel misbruik door onbekende daders, ondanks langdurig recherche onderzoek en honderden getuigenverhoren. Vast staat dat het klein begon met één onbewezen melding van ontucht. Het misbruik nam vervolgens mythische proporties aan met bijna honderd slachtoffertjes. Ze zouden zijn ontvoerd door de beruchte clowns die kinderen zouden misbruiken voor de porno-industrie. De verhalen werden steeds extremer. Op het laatst was er zelfs sprake van satanische rituelen.
Door het recherchewerk, de informatiebijeenkomsten, het onderzoek (op eigen houtje) van het artsenechtpaar Jonker, de opgewonden verhalen in de media en de bezorgde ouders die hun kinderen ondervroegen, gingen steeds gruwelijker verhalen rondzingen. Steeds meer kinderen raakten ervan overtuigd dat ‘ze ook mee waren geweest’, zoals dat werd genoemd. Deze verhalen waren zo hardnekkig dat zelfs psychiater Gerrit Mik die tientallen kinderen uitgebreid ondervroeg er zelf in ging geloven.
Ook Margalith Kleijwegt behoorde tot de gelovigen, getuige de uitgebreide reportage van 13 februari 1988 in Vrij Nederland onder de kop ‘Het verhaal van Oude Pekela is internationaal. Zodra de ontkenningsmolen gaat draaien, zijn kinderen de dupe.’ In dit stuk wordt Oude Pekela in verband gebracht met Amerikaanse voorbeelden van ritueel misbruik in kinderdagverblijven. ‘Dat de kinderen de meest merkwaardige spelletjes hebben moeten spelen, daar is iedereen het wel over eens.’ Kleijwegt is nog steeds een gelovige. Ze misbruikt de zaak Robert M om alsnog erkenning te krijgen voor ‘Oude Pekela’.
Het wordt absurder als Kleijwegt beweert dat de ouders van Oude Pekela indertijd werden weggehoond met hun misbruikverhalen, omdat in die tijd pedofielen nog als ‘kindervriend’ werden gezien, zogenaamd een uitvloeisel van de seksuele revolutie.
In de eerste plaats is het helemaal niet zo dat de hele zaak meteen werd weggezet als massahysterie: maandenlang brachten de media schokkende verhalen en verkeerde Nederland in de veronderstelling dat er op grote schaal kinderen waren ontvoerd en misbruikt. Dat de zaak lange tijd uiterst serieus werd genomen blijkt bijvoorbeeld uit het bezoek van de minister van Justitie Korthals Altes aan Oude Pekela negen maanden later, live uitgezonden door het NOS Journaal. En uit het feit dat het onderzoek pas in oktober 1988 definitief werd stopgezet.
In de tweede plaats was er in die tijd helemaal geen sprake van een soort welwillende houding tegenover pedofilie. Integendeel, na vrouwenmishandeling, ongewenste intimiteiten en verkrachting in de jaren zeventig slaagde de vrouwenbeweging er begin jaren tachtig in om ook seksueel misbruik van kinderen, een groot taboe onderwerp, op de agenda te zetten. Het gevolg was een niet aflatende stroom publicaties, artikelen, reportages en talkshows waarin de ervaringen van slachtoffers uitgebreid aan bod kwamen. Seksueel misbruik van kinderen leek door al die aandacht plots voor te komen op onverwacht grote schaal. Er was dan ook eerder sprake van een groeiende verontrusting over dit enorme probleem dan van een lankmoedige houding tegenover de daders.
Dát was het maatschappelijk klimaat waarin de Oude Pekela affaire kon ontstaan, kort daarna (in 1988) gevolgd door de bekende Bolderkaraffaire. Hierbij werden negen kinderen van een kinderdagverblijf ten onrechte uit huis werden geplaatst, omdat orthopedagogen, gebruikmakend van de nieuwe ‘poppenmethode’, overal ‘signalen’ van seksueel misbruik zagen. Het is geen toeval dat zich in de jaren tachtig niet alleen in Nederland, maar ook in Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten tientallen vergelijkbare affaires voordeden. Ze liepen op niets uit, behalve een hoop ellende voor de betrokkenen. Altijd werden de verhalen extremer en gruwelijke met satanische sekten en ritueel misbruik. Dat die verhalen nog steeds de wereld niet uit zijn bewees Spits vorige week met een verhaal over satanisch seksueel misbruik in Nederland groot op de voorpagina.
Kortom, de jaren tachtig waren eerder de jaren van een tamelijk overspannen dreigingsbeeld rond seksueel misbruik dan een tijdperk waarin de pedofiel als de grote kindervriend werd gezien zoals Kleijwegt beweert in haar boek. Ook priester Antoine Bodar beriep zich begin dit jaar op die vermeende pedo-vriendelijke moraal om het misbruik in de kerk te relativeren, maar het blijft geschiedvervalsing. Oude Pekela heeft dan ook niet, zoals Kleijwegt beweert, geleid tot een omslag in het denken over pedofilie, maar mede onder invloed van de Bolderkaraffaire juist tot een kritischer houding tegenover beschuldigingen van seksueel misbruik.
Het verhaal van de kinderlokkende clowns blijft overigens internationaal telkens weer opnieuw opduiken en is in de wetenschappelijke literatuur over Urban Legends geboekstaafd als ‘The Phantom Clowns’.
Zes jaar voor Oude Pekela doken de clowns al op in Chicago en vervolgens nog in tal van andere Amerikaanse steden. Zie dit overzicht En ook de laatste jaren duikt deze urban legend weer op.
In mijn proefschrift Mediahype (2004) gaat Hoofdstuk 4 over seksueel misbruik en de media in de jaren tachtig en negentig.
Tjalling Beetstra is in 2009 in Maastricht gepromoveerd op een onderzoek naar satanisch ritueel misbruik in de VS en in Nederland. Dit is zijn website. "
----------------
23/09/95, 00:00
Van onze correspondent BRUSSEL
In Oude Pekela zijn, tegen het einde van de jaren tachtig, wel degelijk kinderen seksueel misbruikt. Het is onzin de affaire, die destijds voor grote opschudding in binnen- en buitenland zorgde, af te doen als 'massahysterie'.
Tot die conclusie komt de Belgische hoogleraar Karel Pyck in een rapport, dat hij binnenkort naar minister Winnie Sorgdrager (justitie) wil sturen.In Oude Pekela zijn, tegen het einde van de jaren tachtig, wel degelijk kinderen seksueel misbruikt. Het is onzin de affaire, die destijds voor grote opschudding in binnen- en buitenland zorgde, af te doen als 'massahysterie'.
Vijf jaar lang heef Pyck, hoogleraar kinder-en jeugdpsychiatrie aan de Leuvense universiteit, onderzoek gedaan naar 'Oude Pekela'. Hij vindt dat de bevolking van het Groningse dorp “veel onrecht is aangedaan.” Ook justitie en politie in Groningen zijn ten onrechte scherp bekritiseerd. “Ze hebben goed werk gedaan,” zegt Pyck.
De zaak kwam in mei 1987 aan het rollen toen twee ouderparen bij de rijkspolitie in Oude Pekela een klacht indienden tegen onbekenden, wegens seksueel misbruik van twee kinderen. Een kleine maand later gaf de politie een bericht uit, waarin sprake was van maar liefst 50 zeer jonge slachtoffers en van kinderlokkers die als clowns verkleed waren. 'Oude Pekela' werd wereldnieuws.
Geen bewijs
Nadat er bijna honderd kinderen waren ondervraagd, stelde de hoofdofficier van justitie veel later, in 1988, vast dat “48 kinderen duidelijk spreken over seksuele handelingen die zij moesten ondergaan en/of moesten verrichten bij zichzelf of bij volwassenen.” Er was echter geen bewijsmateriaal, en er verscheen nooit iemand in de beklaagdenbank.
Prof. Pyck, die met betrokken functionarissen sprak en geluidsbanden van gesprekken met de kinderen beluisterde, zegt dat “het verhaal van politie en justitie van het begin tot het einde klopt.” Daarentegen is er “geen enkel bewijs” voor de stelling dat het zedenschandaal een product is geweest van massahysterie, dat het in werkelijkheid nooit zou hebben plaatsgevonden.
“De volledige waarheid over wat er destijds met de kinderen in Oude Pekela is gebeurd, kan met wat we nu weten niet meer worden achterhaald,” stelt Pyck deze week echter vast in het Nederlandse Tijdschrift voor criminologie. Het artikel is een beknopte versie van het onderzoek dat Pyck aan minister Sorgdrager zal aanbieden.
Pyck veegt de vloer aan met de Australische auteur Benjamin Rossen, die 'Oude Pekela' herleidt tot twee jongetjes die 'vieze spelletjes' speelden. De rest zou massahysterie zijn, of zoals het in de titel van Rossen's boek heet, 'zedenangst'.
Pyck beticht Rossen van vooringenomenheid, een zeer selectief gebruik van de beschikbare bronnen en het aanhalen van anonieme zegslieden. Pyck, gevraagd naar het 'waarom' van zijn onderzoek: “Ik vond het verbazingwekkend dat de versie van een onbekende Australische student door de publieke opinie vrij algemeen als de juiste werd aanvaard. Er werd niet of nauwelijks geluisterd naar de Nederlandse kinderpsychiater Gerrit Mik, die na uitgebreid onderzoek tot de conclusies kwam dat er wel degelijk sprake was van seksueel misbruik.”
Verklaring
Pyck heeft daar nu wel een verklaring voor: “De zaak was met zoveel emoties beladen, dat de Nederlandse bevolking een duidelijk antwoord wilde. Het antwoord van politie en justitie was helaas niet duidelijk, omdat er bewijzen noch verdachten waren. Daarentegen was 'massahysterie' wel een helder, acceptabel antwoord. Veel Nederlanders zullen hebben gedacht: Ach, het is een primitief volkje, daar in het noorden. We nemen die lui niet serieus.”
“Door die houding is het taboe op seksueel misbruik van kinderen weer een beetje groter geworden. En dat is niet in het belang van kinderen die nù worden mishandeld.”
De Leuvense hoogleraar beschouwt zijn onderzoek ook als een soort eerbetoon aan wijlen collega Mik, die wèl geloof hechtte aan de afschuwelijke verhalen van de kinderen in Oude Pekela.
In zijn rapport citeert Pyck met instemming deze krant, die de Amsterdamse kinderpyschiater als 'kop van Jut' betitelde. Maar Pyck laakt ook de Nederlandse media, die al te gemakkelijk aan de haal gingen met het begrip massahysterie. Als dat maar vaak genoeg wordt herhaald, gaat het uiteindelijk door voor 'de waarheid.'
Een gevaarlijke ontwikkeling, meent Pyck, temeer omdat het “bij vragen over mogelijk seksueel misbruik bij (jonge) kinderen altijd moeilijk is de volledige waarheid te achterhalen.”
Ook Pyck sluit niet uit bij “werkelijk gebeurde gevallen van kindermishandeling sommige kinderen hun verhalen overdreven hebben en fantasie-elementen hebben ingebouwd.”
Ik weet nog van een mop die in die dagen de ronde deed: "Vraag; Wat is het toppunt van durf? Antwoord: In een clownspak op het dorpsplein van Oude Pekela gaan staan en dan heel hard roepen dat de fotos klaar zijn."
BeantwoordenVerwijderen:-)
Verwijderen